Baza wiedzy

W naszej bazie wiedzy znajdziecie wyjaśnienie najważniejszych pojęć dotyczących specyfiki projektu oraz obszarów z nim związanych.

Produkt regionalny – określany jest też jako produkt „znanego pochodzenia” – to produkt spożywczy, który może być sprzedawany w krajach całej Unii Europejskiej. Jest objęty systemem ochrony i promocji produktów charakteryzujących się tradycyjną, unikatową i charakterystyczną dla danego miejsca metodą produkcji. Daje on pewność konsumentom, że kupują żywność o unikatowych walorach smakowych oraz bardzo wysokiej jakości. By ułatwić identyfikację i wybór poszczególnych wyrobów stosuje się specjalne oznaczenia: Chroniona Nazwa Pochodzenia, Chronione Oznaczenie Geograficzne oraz Gwarantowana Tradycyjna Specjalność. Podstawą prawną funkcjonowania tego systemu w Unii Europejskiej jest rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1151/2012 z dnia 21 listopada 2012 r. w sprawie systemów jakości produktów rolnych i środków spożywczych (Dz. U. L 343 z 14.12.2012, str. 1).

ChNP – Chroniona Nazwa Pochodzenia może być przyznana tylko produktowi pochodzącemu z określonego miejsca lub regionu, a jego jakość lub cechy charakterystyczne są w istotnej lub wyłącznej mierze zasługą szczególnego środowiska geograficznego oraz, co ważne, wszystkie etapy produkcji odbywają się na tym właśnie obszarze. W Małopolsce takie oznaczenia posiadają: bryndza podhalańska, oscypek, redykołka, karp zatorski i fasola Piękny Jaś z Doliny Dunajca.

ChOG – Chronione Oznaczenie Geograficzne może być przyznane produktowi także pochodzącemu z określonego miejsca lub regionu, którego renoma lub inna cecha charakterystyczna w głównej mierze wynika z tego właśnie pochodzenia, ale tylko co najmniej jedna faza wytwarzania musi odbywać się na tym terenie. W Małopolsce takie oznaczenie posiadają: suska sechlońska, kiełbasa Lisiecka, obwarzanek krakowski, chleb prądnicki, jabłka łąckie, jagnięcina podhalańska.

GTS – Gwarantowana Tradycyjna Specjalność oznacza, że produkt musi posiadać „specyficzny charakter”, to znaczy cechę lub zespół cech, które wyraźnie odróżniają go od innych, należących do tej samej kategorii spożywczej. Musi być wytwarzany przy użyciu tradycyjnych surowców lub charakteryzować się tradycyjnym składem, lub sposobem produkcji ale nie musi być powiązany z żadnym szczególnym obszarem. Do takich produktów należą np. miody pitne produkowane w całej Polsce, czy kiełbasy myśliwska i jałowcowa. W sumie w Polsce zarejestrowanych jest 36 produktów regionalnych z czego 11 pochodzi z Małopolski.

Produkt tradycyjny – listę produktów tradycyjnych prowadzi Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Wnioski o wpis produktu na Listę Produktów Tradycyjnych przyjmują Marszałkowie Województw. Pozytywnie zweryfikowane wnioski przesyłane są do Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Obecnie liczy ona 1234 produktów z czego 110 pochodzi z Małopolski. Prowadzenie Listy Produktów Tradycyjnych ma na celu rozpowszechnianie informacji dotyczących wytwarzania produktów tradycyjnych oraz rozwijania wiedzy konsumentów na temat tradycyjnej żywności i dziedzictwa kulturowego regionu. Prawo do wpisu na Listę Produktów Tradycyjnych mają produkty, które charakteryzują się tradycyjną, ugruntowaną w czasie metodą wytwarzania, których jakość lub wyjątkowe cechy i właściwości wynikają ze stosowania tradycyjnych metod produkcji. Podstawą rejestracji jest tradycja wytwarzania, minimum 25 lat, i szczególna oraz niepowtarzalna jakość związana z historycznie ugruntowanymi przepisami, metodami produkcji i sposobami przetwarzania czy dojrzewania żywności, które gwarantują wysoką jakość otrzymanego produktu. Lista Produktów Tradycyjnych jest przewodnikiem po regionalnej kuchni polskiej, a także skarbnicą informacji na temat tradycji, sposobów wytwarzania oraz wyjątkowych walorów najstarszych przysmaków. Listę wszystkich polskich produktów tradycyjnych można zobaczyć na stronie MRiRW.

MOL – oznacza działalność marginalną, lokalną i ograniczoną. Dotyczy wytwarzania i sprzedaży tzw. konsumentom końcowym niewielkiej ilości przetworzonych produktów tylko pochodzenia zwierzęcego . Są to produkty mleczne, przetworzone produkty rybołówstwa, surowe wyroby mięsne, a także gotowe potrawy z mięsa. Zasady prowadzenia tego typu produkcji reguluje Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 15 grudnia 2006 r. w sprawie szczegółowych warunków uznania działalności marginalnej, lokalnej i ograniczonej (Dz. U. z dnia 12 stycznia 2007 r.). Między innymi wyznaczone tu zostały dopuszczalne limity sprzedaży poszczególnych produktów. W odróżnieniu od „sprzedaży bezpośredniej” nie ma tu obowiązku ograniczania działalności do produktów pozyskanych tylko z własnego gospodarstwa. Ponadto produkcja obejmuje produkty pochodzenia zwierzęcego również przetworzone, w przeciwieństwie do „sprzedaży bezpośredniej”, gdzie działalność ogranicza się do produktów nieprzetworzonych i przetworzonych w niewielkim stopniu. Na przykład, sprzedaż surowego mleka i surowej śmietany to sprzedaż bezpośrednia, natomiast sprzedaż wytworzonego z nich sera bądź masła to już działalność marginalna, lokalna i ograniczona. Sprzedaż tuszek drobiowych to sprzedaż bezpośrednia, jednak rozbiór tych tuszek i sprzedaż elementów to już działalność marginalna, lokalna i ograniczona, która wymaga rejestracji działalności gospodarczej wraz ze wszystkimi płynącymi z tego tytułu obowiązkami. Działalność typu MOL ograniczona jest terytorialnie tzn. sprzedaż prowadzona może być tylko na terenie konkretnego województwa, gdzie działalność jest zarejestrowana oraz województw ościennych. Prowadzący te działalność przedsiębiorca może sam sprzedawać swoje produkty konsumentom końcowym lub prowadzić dostawy części swojej produkcji ale wyłącznie do innych zakładów detalicznych , nie może natomiast być dostawcą do zakładów produkcyjnych.

HACCP – skrót od Hazard Analysis and Critical Control Points, polskie tłumaczenie System Analizy Zagrożeń i Krytycznych Punktów Kontroli, stworzony został ponad pół wieku temu dla NASA. System ten miał zagwarantować bezpieczną żywność dla pierwszych kosmonautów. Gdy sprawdził się w kosmosie, zainteresowała się nim Światowa Organizacja Zdrowia. W latach 80-tych eksperci WHO uznali go za istotne narzędzie w nadzorze nad produkcją żywności, a w 1993 roku zasady jego stosowania zostały określone przez najwyższe gremium – komisję Kodeksu Żywnościowego (Codex Alimentarius). Obecnie obowiązek wdrożenia i korzystania z systemu HACCP ciąży na wszystkich „operatorach żywności” poza tzw. produkcją pierwotną (czyli uprawą roślin lub chowem i hodowlą zwierząt, łowiectwem, rybołówstwem i zbieraniem runa leśnego). Wynika to z zapisów rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady nr 852/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie higieny środków spożywczych. Przepisy te zaczęły obowiązywać w Polsce od 1 stycznia 2006 roku. W systemie HACCP chodzi przede wszystkim o zapobieganie zagrożeniom, które mogą pojawić się na różnych etapach produkcji i dystrybucji żywności . Każdy przedsiębiorca musi stworzyć niejako swój system dostosowany do indywidualnych warunków. Ważne jest bowiem, że HACCP to system polegający na samokontroli. Firma sama decyduje, które momenty w produkcji lub sprzedaży wiążą się z zagrożeniem dla żywności, są to właśnie krytyczne punkty kontroli. Zagrożenie określane jest dzięki obserwacji każdego etapu procesu produkowania żywności pod kątem możliwości wystąpienia niebezpiecznych zjawisk przynoszących szkodę konsumentowi. Wyróżnia się trzy rodzaje zagrożeń: mikrobiologiczne (bakterie, wirusy), fizyczne (szkło, piasek) oraz chemicznych (środki ochrony roślin, detergenty). Po ustaleniu takich krytycznych punktów kontroli firma musi określić jak zamierza nadzorować swoją produkcję i dystrybucję żywności aby nie dopuścić do wystąpienia zdefiniowanych zagrożeń oraz co zrobi , gdy jednak do takiego zagrożenia dojdzie.

REDD – skrót od Le Réseau Echanges – Développement Durable, czyli sieć wymiany –stałego rozwoju, jest organizacją pozarządową działającą w Szwajcarii od 1993 roku. Stowarzyszenie jest ekspertem w dziedzinie organizacji i zarządzania sieciami rolono – spożywczymi, certyfikacji i strategii marketingowych. Inicjuje i wspiera projekty na całym świecie, które służą wytwarzaniu zdrowej żywności z zachowaniem zasad zrównoważonego rozwoju rolnictwa. REDD wspiera swoją wiedzą i doświadczeniem rolników,gminy wiejskie oraz instytucje rządowe i pozarządowe działające na rzecz rozwoju obszarów wiejskich. Główną zasadą jaką kieruje się REDD jest uwzględnianie warunków lokalnych i oferowanie rozwiązań dostosowanych do konkretnych potrzeb państwa lub regionu , w którym wspierany przez REDD projekt jest prowadzony.W ramach partnerstwa w projekcie Produkt Lokalny Małopolska szwajcarskie REDD zorganizowało w Krakowie trzydniowe seminarium poświęcone sprzedaży produktów lokalnych, w którym udział wzięli przedstawiciele Fundacji Partnerstwo dla Środowiska, partnerzy lokalni i regionalni projektu oraz rolnicy biorący w nim udział. Dwudziestu małopolskich rolników mogło też osobiście poznać organizację sprzedaży produktów lokalnych w Szwajcarii. Służyła temu czterodniowa wizyta studyjna, której celem było zapoznanie się polskiej delegacji z lokalnymi systemami dystrybucji produktów, systemami kontroli jakości i modelami współpracy rolników i przetwórców służących jak najlepszemu docieraniu do odbiorców.

Zrównoważony rozwój obszarów wiejskich – określenie to często pojawia się w oficjalnych dokumentach, tekstach publicystycznych, czy opisach różnego rodzaju projektów skierowanych do mieszkańców wsi. Wszelkie działania, których celem jest zrównoważony rozwój obszarów wiejskich, inaczej mówiąc trwały, harmonijny, muszą uwzględniać trzy elementy. Po pierwsze, rozwój ekonomiczny, czyli gospodarczy, polegający na rozwoju gospodarstw rolnych , ale także małej przedsiębiorczości na obszarach wiejskich, związanych z działalnością rolniczą i poza rolniczą. Po drugie , rozwój społeczny, czyli m.in. budowa, utrzymywanie szkół, przedszkoli,ośrodków służby zdrowia, ale także infrastruktury, budowa dróg ,chodników, boisk sportowych. Te dwa elementy muszą natomiast uwzględniać element trzeci , czyli ochronę środowiska- ochronę krajobrazu, gleby, wody.

Nie znalazłeś interesującego Cię pojęcia? Napisz do nas na Facebooku.